یادداشت (2): پیشرفت کشور با کدام رویکرد مدیریتی؟ رویکرد سیاست‌محور یا رویکرد مساله‌محور؟
داود طالبی*
نحوه مدیریت نقش کلیدی و اساسی در پیشرفت کشورها دارد. اگر سمت و سوی مدیریت حاکمان در هر کشوری فقط صرف حل مسائل باشد می‌گوئیم رویکرد غالب مدیریتی کشور( و حتی سازمان) رویکرد مساله‌محور است. یعنی سرمایه مدیریتی و انسانی کشور یا سازمان صرف حل مسائلی است که در محیط و جامعه قرار گرفته است. این نوع و سبک رویکرد را با نام Problem oriented Management می‌نامند.
اما اگر رویکرد غالب مدیریتی کشور تنظیم سیاست‌ها و تصمیماتی باشد که بخواهد از بروز مسائل آینده جلوگیری کند می‌گویند رویکرد مدیریتی کشور سیاست‌محور است. این سبک و رویکرد مدیریتی را با نام Policy oriented Management می‌نامند. معمولاً هیچگاه در هیچ کشوری به دلیل بالا بودن حجم و تعداد مسائل جامعه اجازه نمی‌دهند که این رویکرد مدیریتی غالب گردد. چرا که حل مسائل فعلی در جامعه برای هر کشوری یک ضرورت است.
نکته قابل توجه این است که کشورها هر دو رویکرد را کم و بیش دارند منتهی باید دید که برای پیشرفت کشور کدام رویکرد باید روز به روز غالب گردد. آنچه مسلم است، نه تنها مسائل جامعه تمام شدنی نیستند بلکه روز بروز این جهان مساله‌زا؛ به تولید و نشر مساله می‌پردازد. بنابراین پرداختن به مساله‌ها یک ضرورت است اما زیان و خسران در این است که عمده توان فکری، فنی و علمی کشور صرف پرداختن به حل مسائل شود. لذا در این خصوص برون رفت برای طی مسیر پیشرفت تدبیری متوازن از انتخاب دو رویکرد کشور است.
مثلاً کشوری که دارای مسائل زیادی است؛ در ابتدا رویکرد مدیریتی مساله‌محور غالب است ولی این بدان معنا نیست که رویکرد سیاست‌محور صفر باشد. بلکه برای جلوگیری و تکرار مسائل فعلی و مسائل جدید در آینده باید رویکرد سیاست‌محور بکار گرفته شود که خود موجب کاهش بروز مسائل تکراری و مسائل جدید در آینده می‌شود.
برای فهم و درک بهتر از این دو رویکرد می‌توان مدیریت در حوزه سلامت کشورها را بیان کرد. حوزه سلامت هر کشور بطور کلی به دو بخش درمان و بهداشت تقسیم می‌شود. حال آیا می‌شود در کشوری فقط توان مدیریتی، فنی و فکری حوزه سلامت در بخش درمان بکار گرفته شود و بخش بهداشت(پیشگیری) به فراموشی سپرده شود؟ قطعاً جواب منفی است. از آن طرف؛ آیا می‌شود که عمده توان مدیریتی، فنی و فکری حوزه سلامت فقط در بخش بهداشت و پیشگیری قرار گیرد؟ باز هم جواب منفی است.
بنابراین مدیریت کلان سلامت هر کشوری توان مدیریتی، فنی و فکری خود را بطور متوازن در دو بخش درمان و بهداشت(پیشگیری) متمرکز می‌کند(علاج واقعه قبل از وقوع!).
هر چقدر رویکرد مدیریتی سیاست‌محور در کشور بیشتر شود شاهد کاهش معقول و منطقی بروز مسائل در آینده خواهیم بود. البته شرط اساسی در رویکرد مدیریتی سیاست‌محور همانا استفاده و بهره‌گیری از توان علمی، فنی و فکری نخبگان جامعه است!
شکل زیر بیان کننده بکارگیری رویکرد مدیریتی سیاست‌محور (p2 ) در کنار رویکرد مساله‌محور (p1 ) است. هر چقدر رویکرد سیاست‌محور (p2 ) افزایش یابد شاهد کاهش مسائل (p1 ) در آینده خواهیم بود.
کلام آخر: تهیه؛ تصویب و اجرایی‌سازی اسناد بالادستی در کشور؛ ابزاری مطمئن و قابل اعتماد است برای سوق دادن رویکرد مدیریتی مساله‌محور کشورها به رویکرد مدیریتی سیاست‌محور.
*سرپرست دفتر راهبری اجرای سندراهبردی کشور در امور نخبگان